Γυναικεία μορφή με κύβο και δίσκο παιχνιδιού

Υλικό: Xαλκός
Προέλευση: Νικομήδεια Βιθυνίας, Συλλογή Κ. Καραπάνου.
Χρονολόγηση: 3ος-4ος αι. μ.Χ.
Διαστάσεις: Μήκος: 21,8εκ., ύψος 12,2εκ.
Χώρος έκθεσης: Αίθουσα 39, Προθήκη 61, αρ. Καρ. 780




Η χυτή γυναικεία μορφή με ιμάτιο και χιτώνα ζωσμένο κάτω από το στήθος κάθεται στο έδαφος, όπως σε ανάκλιντρο. Φορεί βραχιόλια στους βραχίονες και τους καρπούς (βραχιόνια και ψέλια αντιστοίχως) και στο κεφάλι κάλυμμα τετράλοφο. Δίπλα από το ακουμπισμένο στο έδαφος αριστερό χέρι βρίσκεται ζάρι (κύβος) παιχνιδιού. Η ανώτερη πλευρά του φέρει έξι εμπιέστους κυκλίσκους με στιγμή στο κέντρο. Το γεγονός ότι ζαριά έφερε το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό θεωρείται καλός οιωνός. Δίπλα από το δεξί χέρι της διακρίνεται στρογγυλό δισκάριο με έξι ή επτά κυκλίσκους εγχάρακτους, το οποίο εκλαμβάνεται ως υποδομή για το επιτραπέζιο παιχνίδι πεντάλιθον.


Οι κύβοι ρίχνονταν είτε στο πλαίσιο ενός επιτραπέζιου παιχνιδιού είτε αυτοτελώς και συνιστούσαν και μόνοι τους παιχνίδι. Ο Πλάτων θεωρεί τον αιγυπτιακό θεό Θωθ ως ευρετή τους. Ο Ηρόδοτος αποδίδει την ανακάλυψή τους στους Λυδούς, ως αντίδοτο για μια εποχή παρατεταμένης πείνας διάρκειας 18 ετών. Τέλος, ο Παυσανίας αναφέρει ότι ο ήρωας Παλαμήδης, στον οποίο αποδίδεται η εισαγωγή των αριθμών καθώς και των μέτρων και σταθμών, αφιέρωσε τους κύβους, τους οποίους είχε δημιουργήσει, στο ναό τηςΤύχης στο Άργος.


Το ειδώλιο κοσμούσε το στηθαίο άρματος, το οποίο βρέθηκε κατά την ανασκαφή σε έπαυλη στη Βιθυνία, η οποία δεν αποκλείεται να ταυτίζεται με το ανάκτορο τουΔιοκλητιανού (285-304 μ.Χ.) στην πόλη αυτή για την αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους. Αυτού του είδους το μεταφορικό μέσον συμμετείχε και σε θριαμβικές πομπές. Παρόμοια εραλδική μορφή τοποθετείται δίπλα της στη σύγχρονη ανακατασκευή από ξύλο και plexi glass στην προθήκη 61 του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.




Βιβλιογραφία: Ε. von Mercklin, "Wagenschmuck aus der Romischen Kaiserzeit" Jahrbuch des Instituts, 48 (1933) 142-143 εικ. 67. Μ. Fitta, Spiele und Spielzeug in der Antike. Unterhaltung und Vergnugen imAltertum, Στουτγάρδη 1998, 110-120


(namuseum.gr)